Kinh Hoa Nghiêm
Phẩm Bồ Tát Vấn Minh
Thứ mười
Hán Dịch: Ðại-Sư
Thật-Xoa-Nan-Ðà
Việt Dịch: HT Thích Trí Tịnh
Lúc bấy giờ, Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi
Giác-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Tâm-tánh vốn là một, sao lại thấy có các thứ sai
khác?
Những
là: Đến đường lành nẻo dữ, căn thân có đủ có thiếu, thọ sanh đồng và khác,
đẹp-đẽ cùng xấu-xí, nào vui nào khổ, nghiệp không biết tâm, mà tâm cũng
chẳng biết nghiệp, thọ không rõ báo mà báo cũng chẳng rõ thọ, tâm chẳng biết
thọ mà thọ cũng không biết tâm, nhơn không biết duyên mà duyên cũng chẳng
biết nhơn, trí chẳng biết cảnh mà cảnh cũng chẳng biết trí.
Giác-Thủ
Bồ-Tát nói kệ để đáp:
Nay
ngài hỏi nghĩa này
Vì
Liễu-ngộ quần-mông
Cứ
tánh kia, tôi đáp
Xin
ngài lóng nghe cho.
Các
pháp không tác dụng
Cũng
không có thể tánh
Vì thế
nên các pháp
Đều
chẳng biết được nhau.
Ví như
nước trong sông
Các
dòng đua nhau chảy
Chúng
đều chẳng biết nhau
Các
pháp cũng như vậy.
Lại
cũng như đống lửa
Đồng
thời phát ngọn to
Chúng
đều chẳng biết nhau
Các
pháp cũng như vậy.
Lại
như gió lớn thổi
Xao
động các cảnh vật
Chúng
đều chẳng biết nhau
Các
pháp cũng như vậy.
Lại
như các địa-giới
Xây
vần nương tựa nhau
Chúng đều chẳng biết nhau
Các
pháp cũng như vậy.
Nhãn,
nhĩ, tỉ, thiệt, thân
Tâm-ý
sáu tình-căn
Do dây
thường lưu-chuyển
Nhưng
vẫn không năng-chuyển.
Pháp-tánh
vốn vô-sanh
Thị hiện mà có sanh
Trong
đây không năng hiện
Cũng
không vật sở-hiện.
Nhãn,
nhĩ, tỉ, thiệt, thân
Tâm-ý
sáu tình-căn
Tất cả
rỗng vô-tánh
Vọng
phân-biệt mà có.
Cứ
đúng lý quan-sát
Tất cả
đều vô-tánh
Pháp-nhãn
bất-tư-nghì
Đây là
thấy chơn thật.
Hoặc
vọng hay chẳng vọng
Hoặc
thiệt hoặc chẳng thiệt
Thế-gian
cùng xuất-thế
Chỉ là
giả ngôn-thuyết.
Lúc
đó, Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Tài-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Đức Như-Lai tùy
thờI-gian như thế-nào, cũng như tùy mạng-sống, tùy thân-thể, tùy hành-vi,
tùy hiểu-biết, tùy ngôn-luận, tùy sở-thích, tùy phương-tiện, tùy tư-duy, tùy
quan-sát của chúng-sanh như thế nào, mà hiện thân Phật để giáo-hóa điều-phục
các chúng-sanh ấy?
Tài-Thủ
Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
Đây là
cảnh của bực
Đa-Văn
thích tịch-diệt,
Nay
tôi vì ngài đáp
Xin
ngài chú ý nghe.
Phân
biệt quán nội-thân
Trong
đây gì là ta?
Nếu
hiểu được như vậy
Thời
biết ta không.
Thân
này là giả tạo
Chỗ
trụ không nơi chỗ
Người
thiệt-biết thân này
Trong
đây không chấp trước.
Nơi
thân khéo quan-sát
Tất cả
đều thấy rõ
Biết
pháp đều hư-vọng
Chẳng
khởi tâm phân-biệt.
Mạng
sống nhơn gì có
Rồi
nhơn gì tan mất
Khác
nào vòng lửa xây
Đầu
đuôi chẳng biết được.
Người
trí hay quan-sát
Có
tướng đều vô-thường
Các
pháp, không, vô-ngã
Lìa
hẳn tất cả tướng.
Các
báo, tùy nghiệp sanh
Giả
dối như giấc mơ
Luôn
luôn thường diệt hoại
Như
trước, sau cũng vậy.
Những
pháp thấy ở đời
Chỉ do
tâm làm chủ,
Tùy
hiểu chấp lấy tướng
Điên-đảo
chẳng đúng thật.
Những
ngôn-luận trong đời
Đều do
phân biệt cả
Chưa
từng có một pháp
Được
vào nơi pháp-tánh.
Sức
năng-duyên, sở-duyên
Sanh
ra những pháp-tướng
Chóng
diệt, chẳng tạm dừng
Niệm
niệm đều như vậy.
Lúc
đó, Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Bửu-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Tất cả chúng-sanh
đồng có tứ-đại, không ngã, không ngã-sở, tại sao lại có những sự khác biệt,
như khổ vui, tốt xấu, ưa trong chuộng ngoài, thọ ít hưởng nhiều, hoặc hiện
báo, hoặc hậu báo. Nhưng trong pháp-giới vẫn không tốt xấu?
Bửu-Thủ
Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
Cứ
theo nghiệp đã tạo
Sanh
quả báu như vậy
Đều
không có tác-giả
Đây là
lời chư Phật.
Như
mặt gương sáng sạch
Tùy
theo cảnh đối tượng
Hiện
bóng sai khác nhau
Nghiệp
tánh cũng như vậy.
Cũng
như ruộng gieo giống
Chúng
đều chẳng biết nhau
Tự
nhiên mọc lên cây
Nghiệp
tánh cũng như vậy.
Như
nhà ảo thuật giỏi
Ở tại
ngã tư đường
Hiện
ra những sắc-tướng
Nghiệp-tánh
cũng như vậy.
Như
người gỗ máy móc
Hay
vang ra các tiếng
Nó
không ngã ngã-sở
Nghiệp-tánh
cũng như vậy.
Cũng
như giống chim bay
Từ
trứng nở sanh ra
Tiếng
kêu không đồng nhau
Nghiệp-tánh
cũng như vậy.
Ví như
trong thai-tạng
Căn
thân đều thành-tựu
Thể-tướng
không từ đâu
Nghiệp-tánh
cũng như vậy.
Lại
như ở địa-ngục
Bao
nhiêu là sự khổ
Kia
đều không từ đâu
Nghiệp-tánh
cũng như vậy.
Như
vua Chuyển-luân-vương
Có đủ
bảy thứ bảo
Chỗ
đến không từ đâu
Nghiệp-tánh
cũng như vậy.
Lại
như các thế-giới
Lúc
đại-hỏa cháy tan
Lửa
này không từ đâu
Nghiệp-tánh
cũng như vậy
Lúc đó
Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Đức-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Chỗ giác-ngộ của Đức
Như-Lai chỉ là một pháp duy-nhứt, sao lại bảo là vô-lượng-pháp, hiện
vô-lượng cõi, hóa vô-lượng-chúng, diễn vô-lượng âm, thị vô-lượng thân, biết
vô-lượng tâm, hiện vô-lượng thần-thông, có thể chấn động khắp vô-lượng
thế-giới, thị-hiện vô-lượng sự thù-thắng trang-nghiêm, hiển-thị vô-biên
nhiều loại cảnh-giới. Nhưng trong pháp-tánh các tướng sai-biệt này đều
bất-khả-đắc.
Đức-Thủ
Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
Nghĩa
của Phật-tử hỏi
Rất
sâu khó rõ được
Người
trí biết nghĩa này
Thường
chứa công-đức Phật.
Như
đất chỉ một tánh
Mọi
loài ở riêng chỗ
Đất
không nghĩ đồng khác
Pháp
chư Phật như vậy.
Cũng
như một đại-hải
Ngàn
vạn lượng sóng trào
Nước
biển vẫn duy nhứt
Pháp
chư Phật như vậy.
Cũng
như gió một tánh
Thổi
động tất cả vật
Gió
không nghĩ đồng khác
Pháp
chư Phật như vậy.
Cũng
như mây sấm lớn
Mưa
khắp cả mọi nơi
Nước
mưa vẫn không khác
Pháp
chư Phật như vậy.
Cũng
như mặt đất kia
Mọc
lên nhiều mầm mộng
Mặt
đất chỉ là một
Pháp
chư Phật như vậy.
Mặt
nhựt không mây mờ
Chiếu
sáng khắp mười phương
Quang-minh
không sai khác
Pháp
chư Phật như vậy.
Như
mặt nguyệt trên cao
Mọi
nơi đều nhìn thấy
Mặt
nguyệt vẫn một chỗ
Pháp
chư Phật như vậy.
Ví như
Đại-Phạm-Vương
Ứng
hiện khắp đại-thiên
Thân
ngài vẫn không khác
Pháp
chư Phật như vậy.
Lúc đó
Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Mục-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Như-Lai phước-điền đồng
một không sai khác, sao lại thấy chúng-sanh bố-thí được của quả-báo chẳng
đồng?
Những là: Nhiều loại sắc, nhiều loại thân,
nhiều loại căn, nhiều loại nhà, nhiều loại chủ, nhiều loại quyến thuộc,
nhiều loại quan-chức, nhiều loại công-đức, nhiều loại trí-huệ.
Nhưng
đức Phật đối với họ, tâm Phật thường bình-đẳng, không có quan-niệm riêng
khác
Mục-Thủ
Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
Như
tất cả vẫn là một
Theo
giống mọc mầm khác
Đất
không ý thân sơ
Phật
phước-điền cũng vậy.
Lại
như nước một vị
Nhơn
đồ đựng có khác
Phật
phước-điền vẫn một
Do tâm
người thành khác.
Như
nhà ảo thuật khéo
Làm
mọi người hoan-hỉ
Phật
phước-điền cũng vậy
Khiến
chúng-sanh kính vui.
Như
vua có tài trí
Hay
khiến nhơn-dân mừng
Phật
phước-điền cũng vậy
Khiến
chúng đều an-vui.
Như
mặt gương sáng sạch
Theo
hình mà hiện bóng
Phật
phước-điền cũng vậy
Tùy
tâm được báo khác.
Như
thuốc A-gìa-đà
Trị
được tất cả độc
Phật
phước-điền cũng vậy
Dứt
các hoạ phiền não.
Như
lúc mặt trời mọc
Chiếu
sáng khắp thế-gian
Phật
phước-điền cũng vậy
Phá
trừ những tối tăm.
Như
mặt nguyệt tròn sáng
Chiếu
khắp cõi đại-địa
Phật
phước-điền cũng vậy
Bình-đẳng
với tất cả.
Ví như
gió tỳ-lam
Chấn-động
khắp đại địa
Phật
phước-điền cũng vậy
Động
chúng-sanh ba cõi.
Như
đại hỏa nổi lên
Đốt
cháy tất cả vật
Phật
phước-điền cũng vậy
Đốt
tất cả hữu-vi.
Lúc đó
Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Cần-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Phật-giáo là một,
chúng-sanh được thấy biết, cớ sao không liền đều dứt trừ tất cả phiền-não
hệ-phược mà được xuất-ly? Nhưng nơi chúng-sanh, sắc, thọ, tưởng, hành và
thức, năm uẩn, dục, sắc, vô-sắc, ba cõi, vô-minh, tham-ái đều không sai
khác. Như thế thời Phật-giáo, đối với chúng-sanh, hoặc có lợi ích, hoặc
không có lợi ích?
Cần-Thủ
Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
Phật-tử
khéo lóng nghe
Nay
tôi cứ thiệt đáp
Hoặc
có mau giải-thoát
Hoặc
có khó xuất-ly.
Nếu
muốn cầu dứt trừ
Vô-lượng
những lỗi ác
Nên ở
trong Phật-pháp
Dũng-mãnh
thường tinh-tấn.
Ví như
chút ít lửa
Đốt
ướt thời chóng tắt
Ở nơi
trong Phật-pháp
Người
giải-đãi cũng vậy.
Như cọ
cây lấy lửa
Chưa
cháy mà nghỉ luôn
Thế
lửa liền tắt nguội
Người
giải-đãi cũng vậy.
Như
người cầm nhựt châu
Chẳng
dùng vật tiếp bóng
Trọn
không thể được lửa
Người
giải-đãi cũng vậy
Như
ánh nắng quá chói
Trẻ
nít nhắm đôi mắt
Tự nói
sao không thấy
Người
giải-đãi cũng vậy
Như
người không tay chân
Muốn
dùng cỏ làm tên
Bắn
phá cả đại-địa
Người
giải-đãi cũng vậy
Như
lấy một đầu lông
Muốn
chấm khô đại hải
Người
giải-đãi cũng vậy
Không
thể dứt hoặc nghiệp.
Lại
như kiếp-hỏa nổi
Muốn
tắt với ít nước
Ở nơi
trong Phật-pháp
Người
giải-đãi cũng vậy.
Như
người ngó hư-không
Ngồi
yên không giao-động
Nói
mình bay đi khắp
Người
giải-đãi cũng vậy.
Lúc đó
Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Pháp-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Như lời đức Phật dạy:
Nếu có chúng-sanh thọ-trì Chánh-pháp thời đều có thể dứt trừ tất cả
phiền-não?
Nhưng
cớ sao có người thọ-trì chánh-pháp lại tùy thế-lực của tham, sân, si, mạn,
tùy thế-lực của phú, phẩn, hận, tật, xan, cuống, siểm ... xoay chuyển không
rời nơi tâm. Người hay thọ-trì pháp, cớ sao lại ở trong tâm hành khởi các
phiền-não?
Pháp-Thủ
Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
Phật-tử
khéo lóng nghe
Thật
nghĩa ngài đã hỏi
Vì
chẳng phải đa-văn
Mà vào
được Phật-pháp.
Như
người trôi giữa dòng
Sợ
chìm mà chết khát
Nơi
pháp chẳng tu-hành
Đa-văn
cũng như vậy.
Như
trần-thiết vật thực
Chẳng
ăn phải đói
Nơi
pháp chẳng tu-hành
Đa-văn
cũng như vậy.
Như
người giỏi dược-phương
Chẳng
cứu được bịnh mình
Nơi
pháp chẳng tu-hành
Đa-văn
cũng như vậy.
Như
người đếm châu báu
Tự
mình vẫn nghèo nàn
Nơi
pháp chẳng tu-hành
Đa-văn
cũng như vậy.
Như
người ở vương-cung
Mà tự
chịu đói rét
Nơi
pháp chẳng tu-hành
Đa-văn
cũng như vậy.
Như
điếc tấu âm-nhạc
Người
nghe mình chẳng nghe
Nơi
pháp chẳng tu-hành
Đa-văn
cũng như vậy.
Như mù
họa hình tượng
Người
thấy mình chẳng thấy
Nơi
pháp chẳng tu-hành
Đa-văn
cũng như vậy.
Ví như
nhà hàng-hải
Mà tự
chết trong biển
Nơi
pháp chẳng tu-hành
Đa-văn
cũng như vậy.
Như ở
ngã tư đường
Giảng
nói những điều tốt
Mà tự
không thật-đức
Chẳng
tu cũng như vậy.
Lúc
đó, Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Trí-Thủ Bồ-Tát: 'Phật-tử! Trong phật-pháp,
trí-huệ là trên tất cả, cớ sao với các chúng-sanh, đức Phật hoặc ca ngợi sự
bố-thí, sự trì-giới, hoặc ca ngợi sự nhẫn-nhục, sự tinh-tấn, thiền-định,
trí-huệ, từ-bi, hỉ xả ... , mà chẳng chỉ dùng một pháp để được giải-thoát,
thành vô-lượng chánh-đẳng chánh-giác?
Trí-Thủ
Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
Phật-tử
rất hi-hữu
Biết
rõ tâm chúng-sanh
Xin
lóng nghe tôi đáp
Những
nghĩa ngài đã hỏi.
Chư
Phật thuở quá-khứ
Hiện-tại
và vị-lai
Không
có nói một pháp
Mà
chứng được đạo-quả.
Phật
biết tâm chúng-sanh
Tánh
phận đều chẳng đồng
Tùy
chỗ họ đáng thọ
Theo
đó mà thuyết pháp.
Vì kẻ
tham, khuyên thí
Vì
người lỗi, khen giới
Nhiều
sân, thời khuyên nhẫn
Giải-đãi,
thời khuyên siêng.
Loạn
tâm phải tu-định
Ngu-si
trau trí-huệ
Bất-nhơn
phải từ-mẫn
Giận-hại
khuyên rèn bi.
Lo rầu
thời ngợi hỉ
Chấp
trước lời khen xả
Tuần
tự tu như vậy
Lần đủ
các phật-pháp.
Như
trước xây nền móng
Rồi
sau tạo nhà cửa
Thí và
giới cũng vậy
Là gốc
hạnh Bồ-Tát.
Ví như
dựng thành quách
Để bảo
hộ dân chúng
Nhẫn
và tấn cũng vậy
Phòng
hộ chư Bồ-Tát.
Ví như
Đại-Lực-Vương
Cả
nước đều ngưỡng vọng
Định
huệ cũng như vậy
Chỗ
tựa của Bồ-Tát.
Cũng
như vua chuyển-luân
Ban
vui cho nhân-loại
Từ bi
và hỉ xả
Làm
Bồ-Tát an vui.
Lúc đó
Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát hỏi Hiền-Thủ Bồ-Tát rằng: 'Phật-tử! Chư Phật chỉ do
một đạo mà được giải-thoát. Cớ sao hiện nay thấy tất cả phật-độ lại có nhiều
sự không đồng, những là: Thế-giới, chúng-sanh-giới, thuyết-pháp, điều-phục,
thọ-lượng, quang-minh, thần-thông, chúng-hội, giáo-nghĩa, pháp-trụ v.v...
đều sai khác nhau.
Không
có vị nào chẳng đủ tất cả phật-pháp mà được thành vô-thượng bồ-đề?
Hiền-Thủ
Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
Thưa
ngài! Pháp thường vậy
Pháp-Vương
pháp duy-nhất
Tất cả
chư Như-Lai
Một
đạo mà giải-thoát.
Thân
của tất cả Phật chỉ là một pháp-thân
Nhứt-tâm,
nhứt trí-huệ
Lực
vô-úy cũng vậy.
Như
trước đến bồ-đề
Bao
nhiêu tâm hồi hướng
Được
cõi nước như vậy
Chúng-hội
và thuyết-pháp.
Tất cả
các cõi Phật
Trang-nghiêm
đều viên-mãn
Tùy
chúng-sanh hạnh khác
Thấy
chẳng đồng như vậy
Cõi
Phật cùng thân Phật
Chúng
hội và ngôn thuyết
Các
phật-pháp như vậy
Chúng-sanh
chẳng thấy được.
Tâm ý
đã thanh-tịnh
Hạnh-nguyện
đều đầy đủ
Người
sáng suốt như vậy
Mới
được thấy nơi đây.
Tùy
chúng-sanh tâm thích
Và
cùng sức nghiệp-quả
Thấy
sai khác như vậy
Do oai
thần của Phật.
Cõi
Phật vô-sai-biệt
Không
ghét cũng không thương
Chỉ
tùy tâm chúng-sanh
Thấy
có khác như vậy.
Do đây
nơi thế-giới
Chỗ
thấy đều sai khác
Chẳng
phải chư Như-Lai
Bực
Đại-Tiên có lỗi.
Tất cả
các thế-giới
Người
đáng được giáo-hóa
Thường
được thấy Thế-Tôn
Pháp
chư Phật như vậy.
Lúc đó
chư Bồ-Tát nói với Văn-Thù-Sư-Lợi Bồ-Tát: 'Phật-tử! Chúng tôi đã tự nói chỗ
hiểu biết của mình rồi. Xin ngài dùng diệu-biện-tài diễn sướng những
cảnh-giới của Như-Lai:
Những gì là cảnh-giới của Phật? Những gì là
nhơn của cảnh-giới Phật? Những gì là sự tế độ của cảnh giới Phật? Những gì
là sự nhập vào của cảnh-giới Phật? Những gì là trí của cảnh-giới Phật? Những
gì là pháp của cảnh-giới Phật? Những gì là ngôn-thuyết của cảnh-giới Phật?
những gì là sự hiểu biết của cảnh-giới Phật? Những gì là sự chứng của
cảnh-giới Phật? Những gì là sự hiện ở của cảnh-giới Phật? Những gì là sự
rộng lớn của cảnh-giới Phật?
Văn-Thù-Sư-Lợi
Bồ-Tát nói kệ đáp rằng:
Như-Lai
cảnh-giới sâu
Lượng
đó khắp hư-không
Tất cả
chúng-sanh vào
Mà
thật không chỗ nhập.
Như-Lai
cảnh-giới sâu
Bao
nhiêu nhơn thắng diệu
Ức
kiếp thường tuyên nói
Cũng
lại chẳng thể hết.
Tùy
tâm trí huệ mình
Khuyến
tấn đều khiến lợi
Độ
chúng-sanh như vậy
Là
cảnh-giới chư Phật.
Những
cõi nước thế-gian
Tất cả
đều theo vào
Trí
thân không có sắc
Chẳng
phải kia thấy được.
Chư
Phật trí tự-tại
Tam-thế
không chướng ngại
Cảnh-giới
huệ như vậy
Bình-đẳng
như hư-không.
Pháp-giới
chúng-sanh-giới
Rốt
ráo không sai khác
Tất cả
đều rõ biết
Đây là
cảnh-giới Phật.
Trong
tất cả thế-giới
Bao
nhiêu những âm-thinh
Phật-trí
đều tùy rõ
Cũng
không có phân-biệt.
Chẳng
phải thức biết được
Chẳng
phải tâm cảnh-giới
Tánh
đó vốn thanh-tịnh
Khai-thị
các quần-sanh.
Chẳng
nghiệp chẳng phiền-não
Không
vật không trụ-xứ
Không
chiếu không sở-hành
Bình-đẳng
đi thế-gian.
Tất cả
tâm chúng-sanh
Khắp ở
trong ba thời
Như-Lai
nơi một niệm
Tất cả
đều rõ thấu.
Lúc
bấy giờ trong cõi Ta-Bà này, tất cả chúng-sanh, bao nhiêu pháp sai-biệt,
nghiệp sai-biệt, thế-gian sai-biệt, thân sai-biệt, căn sai-biệt, thọ sanh
sai-biệt, trì-giới quả sai-biệt, phạm-giới quả sai-biệt, quốc-độ quả
sai-biệt, do thần-lực của Phật thảy đều hiện rõ.
Phương
đông, trăm ngàn ức na-do-tha vô-số, vô-lượng, vô-biên, vô-đẳng, bất-khả-số,
bất-khả-xưng, bất-khả-tư, bất-khả-lượng, bất-khả-thuyết, tận pháp-giới
hư-không-giới, trong tất cả thế-giới, bao nhiêu chúng-sanh pháp sai-biệt,
nhẫn đến quốc độ quả sai biệt đều do thần-lực của Phật mà hiển hiện rõ ràng.
Những
phương Nam, Tây, Bắc, Đông-Bắc, Đông-Nam, Tây-Nam, Tây-Bắc, thượng, hạ, cũng
đều như vậy.
